"Yurt"tan başlayarak "Otağ, Ev, Konak, Köşk, Kasır, Yalı, Saray" yani barınma için kullandığımız bütün kelimeleri biraz açalım mı?

Geleneksel Türk çadırına "Yurt" deniyor. Birçok dilde "Yurt" biliniyor, çağdaş "Yurt" tasarımlarına da başka ülkelerde rastlanılabiliyor.

Türkler 11.yy da yerleşik yaşama geçmiş ancak yurt geleneği 20.yy a kadar sürmüş. Bazen havadar yerlerde bazen evin eyvanında yurt kurulmuş.

"Otağ" ise büyük ve gösterişli çadırdır. Padişahın veya yerel bir yöneticinin yurdudur. IV.Mehmed'in Otağı, Vehbi'nin Surname'sinden.

Sefer sırasında ordu karargahında, sıcak aylarda şehir dışında serin yerlerde ve padişah öldüğünde Otağ kuruluyor.*Kanuni ve II.Selim Otağı

Otağlar, hükümdar çadırları, geçici payitahtlar. Seferlerden dönüşte de geri getirilmedikleri için iyi örnekleri Avrupa'da.( Nurhan Atasoy )

"Ev", (Türk evi / Osmanlı evi) barınma için kullanılan en yaygın ad. Geleneksel Türk evi yurttan konağa uzun bir gelişim göstermiş.

Konaklar ve geleneksel yapılar ile ilgili rahat anlaşılır bir yayın, yararlandım da ( Konak Kitabı, Ahmet Turhan Altıner & Cüneyt Budak )

Konaklar, sıradan evlerden boyutlarıyla, süslemeleri, mimarisiyle ayrılır. Konak "konmak" fiilinden gelir. *Saraçhanebaşı Münir Paşa Konağı

Hayatlı Türk evi Anadolu'ya özgü bir konut tipi. Şehir konaklarında hayat yerini sofaya bırakır. Aydın Nazilli Arpaz Beyler Konağı hayatı.

Konak şehirlerde biçimlenirken "hayat"; aydınlık ve iç mekanda "sofa"ya dönüşür, hayatlı ev modeli de bir yandan bu şekilde devam eder.

Konaklar büyük bir ailenin çocukları, anne-babaları ile birkaç nesil bir arada hizmetkarlarıyla yaşadığı kent malikaneleri. ( Konak Kitabı )

Bir ek; Macarlar "Yurt" için "Jurta" diyorlar. Yurt kelimesinin yaygınlığını anlamak için yurt design/yurt house şeklinde arayabilirsiniz.

Konakların bahçeleri olur ancak 19.yy da bitişik evler arasında da konaklar inşa edilmiş. 10-20 odalı konak küçük,20-40 odalı konak büyüktür

Köşk, saray bahçelerinde veya bağlarda görülen, çoğunlukla tek hacimli bahçe mekanının adıdır. ( Konak Kitabı )

"Köşk" Farsça kökenlidir, batı dillerine de "kiosk" olarak geçmiştir. Zamanla bahçe içindeki konak kadar büyük yazlık evlere de köşk denmiş.

1869'da İstanbul'a gelen İmparatoriçe Eugenie için Beykoz Tokatköy'de sökülebilir bir köşk inşa edilmiş. @alisukrucoruk

19.yy da zengin aileler İstanbul'un Asya yakasındaki sayfiyelerde bütün yazı geçirmeye başladıklarında, bahçe köşkleri malikanelere dönüştü.

Köşk, gerçek anlamında Dr. Rıfat Osman'ın çizimindeki bahçe köşkü gibi tek katlı, tek hacimli, bahçe içindeki mekanlardır.

“Kasır“ Arapça kökenli, asıl anlamıyla Batı dillerindeki şatoya karşılık gelen bir kelimedir. Fotoğrafta; Ihlamur Kasrı ( Konak kitabı )

Kasır, Türkçe’de ise köşkle eş anlamlıdır, padişaha özgü konut yapısıdır, padişahtan başkasına ait kasırdan bahsedilemez. F:Maslak Kasırları

Kasırlar, geçici konaklama için yapılmış küçük saraylardır,köşkten büyüktür.Çoğunlukla padişahlar dinlenmek için kullanırdı. F:Ihlamur Kasrı

Yalılar ise su kenarındaki evlerin adı olduğu gibi, su kıyısına da yalı denir. ( Yalıboyu kelimesindeki gibi ) F:Anadoluhisarı’ndaki yalılar

Diyarbakır evinde köşk, Mimar Doğan Erginbaş, 1952.

İftariye Köşkü, Topkapı Sarayı. Birkaç işlevle kullanılmış. Hem Köşk terimine hem de günümüzde pek kalmamış olan ve mehtap seyretmek için yapılmış mehtabiye köşklerine güzel bir örnektir.

Van - Zeynel ( Hamurkesen ) Köyü Çerkez Ercan Bey’in çadırı, 1969 yılı. Mimar Orhan Cezmi Tuncer arşivi.

Yurt nasıl yapılır? @AgaKhanMuseum

Oda kelimesi Otağ’dan geliyor.
Otağ’ı dıştan ayıran tentenin adı “Zokak”, sokak ise zokak kelimesinden geliyor. Kaynak: @terzi_idris vasıtasıyla Nurhan Atasoy Hoca

Libya, Ghadames. Otağın etrafındaki zokağın sokağı belirlemesi gibi kadim yerleşimlerde binalar birbirlerine ekleniyor, sokak ve çıkmaz sokaklar bina çevrelerinde oluşuyor. Günümüz planlamasında ise sokak ve caddeleri belirliyor binaları içine yerleştiriyoruz.

Moğolistan’tan yurt örneği. Çadırlarla ilgili pratiğimizin bizim topraklarımızda pazarcılıkta etkisini gösterdiğini düşünüyorum. Bir gün içinde onlarca sokak kapanıp pazar alanına dönüşebiliyor ve aynı gün sökülebiliyor. Ancak çadır mimarisi ile ilgili az sayıda kişi bilgi sahibi

Moğolistan’tan yurt örneği. Çadır ile oda iç mekanı, ısı kaynağının duvarlara doğru çekilmesi dışında çok benzerdir. (çadır/oda iç mekan karşılaştırması Önder Küçükerman Hoca) *F: Belinda Torus

Kırgızistan’dan bir yurt örneği. Frankie Mcallister’ın fotoğrafı bir yarışmada mimari fotoğraflar arasında finale kalmış. Doğaya uyum sağlamış yapı, büyükçe bir kuş kafesi gibi görünüyor. * https://www.britishphotographyawards.org/2020-Shortlist/Architecture/The-Last-Yurt/8191fc69-5ee3-4da8-aee3-5b5fc331c21d

Kırgızistan’daki “Yurt”; bu tarz çadırın iç konstrüksiyonunun yansıtıldığı bir mezar, “açık türbe” imiş. Sevgili @eruzay Hocamız açıkladı, teşekkürler. Sağda paylaştığım Fatma Hanım Sultan türbesi gibi yüzyıllar sonra inşa edilen açık türbelere ilham veren bir tasarıma sahip.