Read on Twitter
किल्ल्याविषयी काही महत्वपूर्ण संकल्पना
१. घेरा- किल्ल्याच्या परिघात असणारा प्रदेश
२. मेट- डोंगरउतारावरच्या सोंडावर डोंगराच्या मध्यभागी कायमस्वरूपी घरे बांधून तिथे पहारेकरी तैनात केले जात त्या चौकिनाक्याला मेट म्हणत
३. अर किल्ला/अरक किल्ला- भुईकोटामधे असणारा आतील छोट्या आकाराचा
१. घेरा- किल्ल्याच्या परिघात असणारा प्रदेश
२. मेट- डोंगरउतारावरच्या सोंडावर डोंगराच्या मध्यभागी कायमस्वरूपी घरे बांधून तिथे पहारेकरी तैनात केले जात त्या चौकिनाक्याला मेट म्हणत
३. अर किल्ला/अरक किल्ला- भुईकोटामधे असणारा आतील छोट्या आकाराचा
किल्ला
४. लादनी- तटबंदीवरुण गस्त घालण्यासाठी/चालत जाण्यासाठी फाँजीच्या कटकोणात असलेला फरसबंदी मार्ग
५. अगळा- दुर्गाच्या दरवाजाच्या पाठीमागच्या बाजूस कड़ीसारखे आडवे घाटलेले लांब रुंद लाकुड़ किंवा एखाद्या झाडाचे खोड
६. जिभि-दरवाजाच्या बाहेरून दुर्गाच्या आत काय चालले आहे ते दिसू नये
४. लादनी- तटबंदीवरुण गस्त घालण्यासाठी/चालत जाण्यासाठी फाँजीच्या कटकोणात असलेला फरसबंदी मार्ग
५. अगळा- दुर्गाच्या दरवाजाच्या पाठीमागच्या बाजूस कड़ीसारखे आडवे घाटलेले लांब रुंद लाकुड़ किंवा एखाद्या झाडाचे खोड
६. जिभि-दरवाजाच्या बाहेरून दुर्गाच्या आत काय चालले आहे ते दिसू नये
म्हणून दरवाजासमोर काही अंतरावर बांधलेली संरक्षनात्मक भिंत
७. रेवनि- खंदक आणि उंचवटा यांच्या दरम्यान असलेल्या सपाटिच्या भागाला आणि उंचवट्याला रेवनि किंवा रेवण म्हणत
८. अलंगा- दुर्गावर तैनात केलेल्या सैन्यासाठी/लोकांसाठी बांधलेल्या झोपडीवजा घराना अलंगा म्हणतात
७. रेवनि- खंदक आणि उंचवटा यांच्या दरम्यान असलेल्या सपाटिच्या भागाला आणि उंचवट्याला रेवनि किंवा रेवण म्हणत
८. अलंगा- दुर्गावर तैनात केलेल्या सैन्यासाठी/लोकांसाठी बांधलेल्या झोपडीवजा घराना अलंगा म्हणतात
९. रणमंडल- भुदुर्गात मुख्य प्रवेशद्वार भक्कम बांधनीच्या दोन बुरुजामधे बांधलेले असते आणि तो दरवाजा बाहेरून तोफा बंदुकाच्या माऱ्यात येऊ नये म्हणून संरक्षनासाठी आडोसा देनारे तट बुरुजांचे बांधकाम
१०. इटा- बांधकामासाठी वापरन्याच्या वीटा
११. इळा- विळा
१२. खासबाग- क्रिडेसाठी निर्माण
१०. इटा- बांधकामासाठी वापरन्याच्या वीटा
११. इळा- विळा
१२. खासबाग- क्रिडेसाठी निर्माण
केलेली बाग़
१३. खंबीर- बांधकामासाठी वापरन्याचा घाणित मळलेला चुना
१४. गडकोंन- गडाच्या अरणीवरुण पुढे डोकावणाऱ्या प्रचंड शिळा
१५. गोंडा- भिंत बांधनारा कारागिर
१६. घाटगस्ती- नियमित वेळेवर चालणारा फिरता पहारा
१७. चिरे- बांधकामासाठी सर्व बाजुनि तासुन घडविलेले दगड
१८. दिवानवाडा- राजाचा
१३. खंबीर- बांधकामासाठी वापरन्याचा घाणित मळलेला चुना
१४. गडकोंन- गडाच्या अरणीवरुण पुढे डोकावणाऱ्या प्रचंड शिळा
१५. गोंडा- भिंत बांधनारा कारागिर
१६. घाटगस्ती- नियमित वेळेवर चालणारा फिरता पहारा
१७. चिरे- बांधकामासाठी सर्व बाजुनि तासुन घडविलेले दगड
१८. दिवानवाडा- राजाचा
गडावरील वाडा
१९. धबधबा- गडांच्या डोंगरावरील पाणलोट
२०. पनाळि- पाणी वाहून नेण्यासाठी केलेली खोलगट वाट
२१. बालंगरेज- छपराच्या पुढे आलेला भाग व भिंत यामधील जागा किवा वळचन
२२. बेलदार- दगड तासनारा कारागिर
२३. बंक- ओसरी
२४. मगर्बिवी- दगड फेकन्याचे यंत्र
२५. ईस्तादेची घरे- चुण्याचे
१९. धबधबा- गडांच्या डोंगरावरील पाणलोट
२०. पनाळि- पाणी वाहून नेण्यासाठी केलेली खोलगट वाट
२१. बालंगरेज- छपराच्या पुढे आलेला भाग व भिंत यामधील जागा किवा वळचन
२२. बेलदार- दगड तासनारा कारागिर
२३. बंक- ओसरी
२४. मगर्बिवी- दगड फेकन्याचे यंत्र
२५. ईस्तादेची घरे- चुण्याचे
पक्के बांधकाम असलेली घरे
२६. चरक्या- बाण
२७. भांडे निववायच्या कुंच्या- तोफेतून बार उडऊन झाल्यावर तिचे तापमान कमी कमी करत थंड करण्यासाठी तयार केलेली खोळ
२८. कीट- जळके लोखंड
२९. रेजगिरि- तोफा बंदुकामधून उडविण्यात येणारे धातुचे तुकडे हे बहुतेक शिशाचे असत
३०. जामग्या- तोफा/बंदुकामधील
२६. चरक्या- बाण
२७. भांडे निववायच्या कुंच्या- तोफेतून बार उडऊन झाल्यावर तिचे तापमान कमी कमी करत थंड करण्यासाठी तयार केलेली खोळ
२८. कीट- जळके लोखंड
२९. रेजगिरि- तोफा बंदुकामधून उडविण्यात येणारे धातुचे तुकडे हे बहुतेक शिशाचे असत
३०. जामग्या- तोफा/बंदुकामधील
दारुला बत्ती देण्यासाठी वापरलेली वात/तोडा/काकडा हा सुतळीचा असे
३१. काने- तोफा बंदुकामधे ठासलेल्या दारुला शीलगावन्यासाठी केलेले छिद्र
३२. सामते- छिद्र पाडण्याचे यंत्र
३३. उपराळा- कुमक किंवा गडोपोयगी कोणत्याही प्रकाराची मदत
३४. माळा- जंगलातल्या वेलींच्या मध्यम विनीच्या एक
३१. काने- तोफा बंदुकामधे ठासलेल्या दारुला शीलगावन्यासाठी केलेले छिद्र
३२. सामते- छिद्र पाडण्याचे यंत्र
३३. उपराळा- कुमक किंवा गडोपोयगी कोणत्याही प्रकाराची मदत
३४. माळा- जंगलातल्या वेलींच्या मध्यम विनीच्या एक
प्रकारच्या शिड्या
३५. नारळ- कमी वजनाच्या तोफा
३६. वोघ- पाण्याचा स्त्रोत/झरा
पुढील वेळी कोणत्याही किल्ल्याला भेट दिल्यास यापैकी किती जागा सापडतात ते पाहा. तेथील कोणी जाणकार असेल तर त्यांना विचारा या जागेबद्दल. नवीन माहिती नवीन उत्साह निर्माण करते.
३५. नारळ- कमी वजनाच्या तोफा
३६. वोघ- पाण्याचा स्त्रोत/झरा
पुढील वेळी कोणत्याही किल्ल्याला भेट दिल्यास यापैकी किती जागा सापडतात ते पाहा. तेथील कोणी जाणकार असेल तर त्यांना विचारा या जागेबद्दल. नवीन माहिती नवीन उत्साह निर्माण करते.
